Пататес Эгүү – Туура Отургузуу - Жер Семирткич жана Сугаруу Жолдомосу

ТАЛАНЫ ДАЯРДОО

• Топурактын түзүлүшү жана картошкадан мурда өстүрүлгөн өсүмдүк түрү даярдоо ыкмасын аныктайт. Тез өнүү, күчтүү тамыр системасы жана сапаттуу түйнөк алуу үчүн топуракты туура даярдоо зарыл.
• Оор (саздуу) топурактарда күзүндө 20–25 см тереңдикте айдоо жүргүзүлөт, жазында диска жана тырмоо менен иштетилет.
• Жеңил (кумдуу) топурактарда жазында терең эмес, үстүртөн айдоо жетиштүү. Көп учурда тырмоо эле үрөн төшөгүн даярдоого жетет.

АЙДОО АЙЛАНМАСЫ

  Картошка бир эле талаага үзгүлтүксүз эгилсе, оорулар көбөйүп, түшүмдүүлүк төмөндөйт. Ошондуктан айдоо айланмасында топуракты азот жана гумус менен байыткан буурчак өсүмдүктөрү жана дан өсүмдүктөрү, айрыкча кыштык буудай ылайыктуу.

УРУКТУН САПАТЫ ЖАНА ТАНДОО

  Картошка өстүрүүдө үрөн катары түйнөктөр колдонулат. Урук түйнөктөрдүн диаметри орточо 6 см, салмагы 50 грамм болушу керек. Өстүрүү максатына жараша тандап, милдеттүү түрдө сертификатталган үрөн колдонулат. Эгүү маалында көздөрү өнүп чыккан, узундугу 1 смге жакын жашыл бүчүрлөрү бар түйнөктөр тандалат.

ЭГҮҮ

• Топурактын температурасы 8–10 °Cге жетип, суук коркунучу жоголгондо эгүү жүргүзүлөт.
• Аймактык шарттарга жараша эң ылайыктуу эгүү мезгили — февраль–март айлары.

  Кат аралыгы 70–75 см, кат ичиндеги аралык 20–40 см. Жеңил эгүүдө тереңдиги 2 см, терең эгүүдө 5 см болушу керек. Жеңил эгүүдөн кийин үстүнө 15 см, терең эгүүдөн кийин 10 см топурак төшөлүп, кыр салынышы керек.

• Эгер температура төмөн болсо же топурак катмар болуп байланган болсо, чыгыш бүткөндөн кийин кыр жасалат.
• Кургак жана ысык аба ырайы күтүлсө, кыр эгүүдөн кийин дароо жасалат.
• Эң ылайыктуу ыкма — бороздорго түйнөктөрдү жайгаштырып, ошол эле бороз менен кайра жаап коюу.
• Өсүмдүктөр өсүп баштагандан кийин ошол эле шайман менен топурак толтуруу жана арам чөптөрдү жок кылуу жүргүзүлөт.
• Сугат аймактарда гектарына 200–250 кг, кургак аймактарда 150 кг үрөн жетиштүү.

КАРОО ЖУМУШТАРЫ

  Картошка үзгүлтүксүз каражат жана кам көрүү талап кылган өсүмдүк. Чыгыштан мурда жеңил тырмоо менен катмарды бузуу жана арам чөптөрдү жок кылуу пайдалуу.

  Өсүмдүк 3–4 жалбырак чыгарганда, үстүртөн жумшак чөп кыркуу жүргүзүлөт. Бул иш топуракты бошоңдотуп, нымды сактап, арам чөптөрдү жок кылат. Зарыл болсо, ар 20 күндө 3–4 жолу кайталанат.

ЖЕР СЕМИРТКИЧ КОЛДОНУУ

  Картошка органикалык жер семирткичтерди жакшы көрөт. Гектарына 1,5–2 тонна, начар топурактарда 2,5–3 тонна жакшы чириген мал кыгы түшүмдү жогорулатат. Бирок ашыкча берүү крахмалдын сапатына терс таасир этет.

  Эң туура ыкма — топуракты анализдетип, жыйынтыгына жараша жер семирткич колдонуу. Анализ жок болсо, гектарына 14–16 кг азот, 8–10 кг фосфор жана 8–10 кг калий берүү жетиштүү. Фосфор менен калий толугу менен, азоттун жарымы эгүү маалында, калган бөлүгү биринчи сугаруудан мурда берилет.

СУГАРУУ

  Картошканын сууга муктаждыгы жалбырактар солуп, саргайганда байкалат. Биринчи сугаруу түйнөктөр жаңгактай болгондо жүргүзүлөт. Жеңил топуракта ар 15–18 күндө, оор топуракта 22–25 күндө 2–4 жолу сугаруу жетиштүү. Жыйым алдында бир жума мурун сугаруу токтотулат.

• Эң кеңири колдонулган ыкма — бороз менен сугаруу. Кумдуу топуракта бороз аралык 60–65 см, оор топуракта 70–80 см.
• Эң маанилүү мезгил — гүлдөөгө чейин 20 күн мурда башталып, түйнөк пайда болгонго чейин уланат.
• Жетишсиз сугаруу майып, жарака кеткен жана ичин бош түйнөктөрдү пайда кылат.

ЖЫЙНАП АЛУУ

  Картошканы жыйноо мезгили жалбырактар саргайып, сабактар куураганда жана кабыгы катуу болуп, оңой сыйрылбаганда келет. Түйнөктүн кесиндиси кургак жана кочкул түстө болушу керек.

• Бел, айры же кол тырмоо менен кол менен жыйноо жүргүзүлөт.
• Альтернатива катары соот менен көтөрүп, кол менен топтолушу мүмкүн.
• Чоң талааларда бир же эки катар казуучу машиналар колдонулат.

  Жыйымдан кийин нымдуу түйнөктөр көлөкөдө кургатылат, бузулган жана оорулуу түйнөктөр бөлүнөт. Ден соолугу чың түйнөктөр өлчөмүнө жараша сорттолуп, тор баштыктарга салынып сакталат.

САКТОО

  Картошкада суунун үлүшү көп болгондуктан, туура эмес шартта сакталса, тез бузулат. Натыйжада чирүү, солуу жана өнүү пайда болот.

  Эң ылайыктуу сактоо шарты — температура 3–4 °C, нымдуулук 85–90% жана жакшы желдетүү системасы бар кампалар. Ашыкча көмүр кычкыл газын чыгарып, кычкылтек алмашуусун камсыз кылуу керек. Тамактык картошка 3–4 метр бийиктикте, үрөн картошка 1 метрден ашпаган бийиктикте сакталат.

Булак:

Ахмет ЭРАКМАН, Айыл чарба инженери – Самсун